Ekoturizam u Srbiji postaje sve značajniji deo turističke ponude, posebno u zaštićenim prirodnim dobrima, koja  godišnje privuku na desetine hiljada posetilaca.Jedan od primera uspešnog balansiranja ekoturizma i očuvanja prirode je Specijalni rezervat prirode Zasavica, koji godišnje poseti preko 40.000 ljudi. Uz odgovorno upravljanje, kontrolisane turističke aktivnosti koje ne ugrožavaju prirodu, poput posmatranja ptica i edukativnih tura, omogućavaju posetiocima da se povežu s prirodom, a deo prihoda od turizma ulaže se u očuvanje ekosistema i razvoj lokalnih zajednica.

Jedan od prostora koji sve više privlači pažnju ljubitelja prirode i ima potencijal za razvoj održivog turizma je Specijalni rezervat prirode (SRP) Kraljevac. Ovo područje izuzetnog ekološkog značaja koje obuhvata raznovrsne vodene i kopnene ekosisteme nalazi se u jugoistočnom delu Panonske nizije, na obodu Deliblatske peščare. Prostire se na 264 hektara i obuhvata jezero Kraljevac, močvare, pašnjake i šume, pružajući stanište za više od 70 vrsta ptica, 26 vrsta riba i brojne zaštićene biljne i životinjske vrste. Voda u jezero Kraljevac dolazi iz podzemnih tokova koji se protežu od Deliblatske peščare do susedne Rumunije, a u njemu se nalazi 12 izvora.

Prvobitno sastavljeno od tri manja jezera, sadašnje vodeno telo nastalo je podizanjem brane, ali ono što Kraljevac čini jedinstvenim jesu njegova plutajuća ostrva, retka pojava u ovom delu Evrope i ostatke nizijskih tresava, jednog od globalno najugroženijih tipova staništa. Pod uticajem vetra i hidrodinamičkih procesa, ova plutajuća ostrva stalno menjaju svoj položaj. Jedno od većih ostrva, koje zauzima površinu od dva hektara, polako se približava brani, što može dovesti do ozbiljnih ekoloških i tehničkih problema. Ova kretanja mogu izazvati potencijalna oštećenja brane ili destabilizaciju ostrva, što bi moglo ugroziti stanište retkih biljnih i životinjskih vrsta.

,,Jezero Kraljevac, sa plutajućim ostrvima i tršćacima, važno je stanište za gnežđenje strogo zaštićenih vrsta ptica u Evropi, uključujući mrku i žutu čaplju, čapljicu, gak, eju močvaricu, patku njorku, belobradu, crnu čigru i malog kormorana. Patka njorka je takođe uvrštena na svetsku Crvenu listu ugroženih vrsta. U šumama oko jezera gnezde se pčelarice, dok okolni pašnjaci i obale pružaju uslove za njihovu ishranu. Barska paprat i barska kopriva, kao reliktne vrste, dodatno obogaćuju biodiverzitet ovog specijalnog rezervata’’, navodi Aleksandar Sarmeš, upravnik vlažnog staništa SRP Kraljevac.

Vlažna staništa poput Kraljevca predstavljaju esencijalne ekosisteme u očuvanju biološke raznovrsnosti. Oni doprinose regulaciji vodnih tokova, skladištenju ugljenika i održavanju stabilnosti populacija retkih vrsta. Međutim, postoje brojni izazovi za njihovo očuvanje, uključujući uticaj klimatskih promena, širenje invazivnih vrsta i promene u načinu korišćenja zemljišta. Ovaj specijalni rezervat prirode suočava se sa problemom smanjenja ekstenzivnog stočarstva, koje je ranije održavalo ekološku ravnotežu pašnjaka. Trenutno se radi na rešenju kroz program revitalizacije pašnjaka Spasovine,staništa mnogih ugroženih biljaka i životinja, gde je planirana nabavka tridesetak ovaca, električnih pastira i prateće infrastrukture kako bi se očuvalo 20 hektara stepskog staništa. Invazivne vrste biljaka i životinja predstavljaju dodatni izazov, koji zahteva kontinuirano sprovođenje kontrolnih mera.

„Saradnja sa Evropskom unijom i UNDP-em kroz inicijativu EU za Zelenu agendu pruža ključnu podršku revitalizaciji pašnjaka i očuvanju ekosistema Specijalnog rezervata Kraljevac. Ovaj program ne samo da omogućava obnavljanje stočnog fonda, već i usmerava pažnju na važne aktivnosti kao što su uklanjanje invazivnih vrsta i čišćenje jezera. Zajedno sa UNDP-em radimo na implementaciji održivih rešenja koja će obezbediti dugoročni ekološki balans, a podrška Evropske unije omogućava značajna sredstva za sprovođenje aktivnosti poput čišćenja jezera i podizanja svesti među lokalnom zajednicom’’, objašnjava Milica Živković, stručna saradnica za projekte.

Očuvanje zaštićenih prirodnih područja poput Specijalnog rezervata Kraljevac zahteva integrisani pristup koji kombinuje naučno zasnovano upravljanje ekosistemima, održivo korišćenje resursa i aktivno uključivanje lokalnih zajednica.

,,Aktivno učešće lokalnog stanovništva igra ključnu ulogu u zaštiti i održivom razvoju Specijalnog rezervata prirode Kraljevac. Kroz volonterske akcije, meštani doprinose očuvanju ekosistema čišćenjem smeća, košenjem trave sa pašnjaka i uklanjanjem invazivnih biljnih vrsta. Paralelno, edukacija javnosti o značaju očuvanja ovog područja sprovodi se putem radionica, tribina i stručnih seminara, koji okupljaju sve zainteresovane strane. Osnivanjem Saveta korisnika, u kojem učestvuju predstavnici opštinske uprave, javnih preduzeća, udruženja građana, poljoprivrede i privatnog sektora, omogućava se zajedničko donošenje odluka zasnovanih na principima održivog upravljanja, čime se obezbeđuje dugoročna zaštita ovog jedinstvenog ekosistema’’, dodaje Sarmeš.

U SRP Kraljevac kažu da planovi za dalji razvoj ovog rezervata obuhvataju izgradnju centra za posetioce i interaktivnih edukativnih staza, što će doprineti razvoju ekoturizma i obezbeđivanju dodatnog izvora finansiranja za sprovođenje zaštitnih mera. Takođe, planirano je proširenje granica rezervata sa 261 na 677 hektara, što će omogućiti bolju zaštitu biodiverziteta.

,,Finansijska sredstva za stručni kadar, čuvarsku službu, monitoring, istraživanja, kao i nabavku opreme i materijala, ključna su za efikasno upravljanje rezervatom. Za ostvarenje ovih ciljeva neophodna je podrška države, međunarodnih organizacija i donatora’’ , zaključuje Živanović.

Globalne inicijative za zaštitu biodiverziteta, poput Ramsarske konvencije, potvrđuju da samo kontinuirani monitoring, adaptivno upravljanje i edukacija mogu osigurati dugoročnu stabilnost ovakvih ekosistema.