Benefiti trgovine Srbije i EU
Srbija je značajno profitirala od trgovinske i ekonomske integracije sa EU. EU je tradicionalno ključni trgovinski partner Srbije koji čini 60% ukupne robne razmene Srbije 2023. godine, sa sličnim procentima koji se nastavljaju godinama. Vrednost srpskog izvoza u EU skoro se učetvorostručila sa skoro 3,2 milijarde evra u 2009. na preko 18 milijardi evra u 2023. godini!
Ukupna vrednost srpskog izvoza u EU je dostigla novi rekord u 2023. godini i iznosi više od 18 milijardi evra. Primera radi, ova brojka značajno prevazilazi predpandemijski rekord u 2019. godini, kada je iznos bio 11.4 milijarde.
Izvoz Srbije u EU raste brže od uvoza iz EU. Pokrivenost uvoza izvozom sa srpske strane u odnosu na EU se poboljšala; sa 48% u 2009. na preko 86% u 2023. To znači da je 86% uvoza iz EU pokriveno je srpskim izvozom u EU. Zapravo, trgovinski deficit Srbije sa celom EU manji je od deficita koji je zabeležen u trgovini sa Kinom tokom 2023. godine.
Pojedine zemlje članice EU tradicionalno su na vrhu liste najvažnijih trgovinskih partnera Srbije u oblasti robe, posebno Nemačka, Italija, Mađarska i Rumunija kao važne izvozna destinacija za srpsku robu. Srbija je izvezla skoro 15% ukupnog izvoza samo u Nemačku i još 6.2% u Italiju 2022. Na strani uvoza, Srbija je uvezla više od 13% ukupnog uvoza iz Nemačke i još 7.3% iz Italije tokom iste godine.
Tržište EU predstavlja najvažnije izvozno odredište srpskih poljoprivrednih proizvoda jer se više od polovine srpskog poljoprivrednog izvoza isporučuje u EU.
Izvoz poljoprivrede Srbije u EU skoro se učetvorostručio u protekloj deceniji, sa 640 miliona evra u 2009. na preko 2,4 milijardi evra u 2022, dok je protekle godine ta brojka iznosila više od 2,2 milijarde. U isto vreme, srpski uvoz poljoprivrednih proizvoda iz EU u stalnom je porastu tokom prethodne decenije sa 440 miliona evra u 2009. na preko 2,4 milijarde evra u 2023.
Investicione koristi za Srbiju
Strane direktne investicije (SDI) koje dolaze iz EU činile su 58% ukupnih SDI koje su dolazile u Srbiju tokom niza godina, od 2010. do 2023. U apsolutnim iznosima, SDI iz zemalja EU dostigle su 22,3 milijardi EUR u proteklih trinaest godina.
Kompanije iz EU su bili vodeći investitori u Srbiji tokom prethodne decenije. Ove kompanije su unele efikasnost, modernu tehnologiju i znanje u srpsku privredu, obezbedivši posao velikom broju ljudi. Ovo je zauzvrat značajno povećalo produktivnost i konkurentnost srpske privrede, povećavajući njen izvozni potencijal, povećavajući budžetske prihode i generišući privredni rast. Na kraju, otvaranje srpskog tržišta kompanijama iz EU dovelo je do različitih izbora i nižih cena za potrošače.
Srpski proizvođači oslobođeni plaćanja carina na izvoz robe u EU od 2000. godine
EU je od 2000. godine ukinula plaćanje carinskih dažbina na sve industrijske i poljoprivredne proizvode koji se izvoze iz Srbije u EU, primenom autonomnih trgovinskih mera (osim za mali broj poljoprivrednih proizvoda koji su zaštićeni preferencijalnim tarifnim kvotama). Režim koji je EU jednostrano odobrila Srbiji 2000. godine predstavljao je najobimniji sistem trgovinskih povlastica koji je EU ikada odobrila nekoj zemlji ili grupi zemalja. Ovo je značilo trenutno ukidanje svih carinskih dažbina i kvantitativnih ograničenja na uvoz svih industrijskih i poljoprivrednih proizvoda, osim malog broja poljoprivrednih proizvoda koji su ograničeni preferencijalnim tarifnim kvotama (konkretno šećer, junetina, vino i nekoliko vrsta ribe).
Srbija postepeno ukida carinsku zaštitu od 2009. godine
Srbija je otpočela sa smanjivanjem uvoznih dažbina na robu iz EU devet godina kasnije, u januaru 2009. godine kada je samostalno inicirala primenu trgovinskog dela Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, nazvanog Prelazni sporazum. Ovaj Sporazum je omogućio asimetričnu liberalizaciju trgovine u korist Srbije, na uvoz industrijskih i poljoprivrednih proizvoda. Drugim rečima, trgovinsku liberalizaciju sa srpske strane od 2009. u narednih šest godina prati postepeni i predvidivi šestogodišnji plan liberalizacije koji odražava nivo osetljivosti proizvoda za srpske proizvođače. Istovremeno su postepeno uvođena jednaka pravila igre na tržištu, kroz primenu predvidivog carinskog režima, borbu protiv monopola, uvođenje pravila za kontrolu državne pomoći, kao i kroz režim zaštite intelektualne i industrijske svojine. Ovaj plan postepene trgovinske liberalizacije je trebalo da omogući srpskim proizvođačima postupnu pripremu za sve veću konkurenciju koja dolazi iz EU.
Srbija i EU su od prvog januara 2014. godine zakoračile u šestu, odnosno završnu godinu plana trgovinske liberalizacije. Međutim, najosetljiviji proizvodi za srpske poljoprivrednike će ostati zaštićeni plaćanjem carinskih dažbina do ulaska Srbije u EU: to se odnosi na sve vrste mesa, jogurt, puter, određene vrste sira, med, neke vrste povrća i brašno, a carinske zaštite na ove proizvode variraju od 20 do 50% u odnosu na MFN carinske dažbine koje Srbija primenjuje u trgovini sa ostakom sveta.
Stupanje na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju
Stupanjem na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju u septembru 2013. godine dodatno je osigurana ekonomska korist predviđena Prelaznim sporazumom. Niz novih odredaba ovog Sporazuma su doprinele unapređenju poslovnog okruženja u Srbiji u oblastima kao što su slobodno kretanje kapitala, javne nabavke, standardizacija, pravo na uspostavljanje i pružanje usluga. Ove odredbe obezbeđuju jasniji i sigurniji okvir za investitore i kompanije, čime se u srpskoj privredi stvara novi zamah u privlačenju investicija i daljem unapređenju standarda koji obezbeđuju jednaka pravila igre za sve učesnike na tržištu. Primena Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju bi trebalo da podigne standarde poslovanja u Srbiji, postepeno pripremajući srpska preduzeća za nadmetanje sa kompanijama iz EU na jedinstvenom tržištu, ali i povećavajući njihovu konkurentnost na duže staze.
Korist za građane Srbije se ostvaruje raznovrsnijom ponudom robe i padom cena. Konačno, postepeno otvaranje tržišta javnih tendera za kompanije iz EU bi trebalo da rezultira većom konkurencijom u postupcima javnih nabavki i tako donese veću vrednost za novac srpskih poreskih obveznika – bolji javni radovi, nabavke i usluge sa manje novca poreskih obveznika.
Šta je to?
Access2Markets je informativni internet portal sa svime što je potrebno da znate o trgovinskim ugovorima, carinama, pravilima proizvoda i carinskim procedurama Evropske unije i preko 120 tržišta širom sveta.
Access2Markets je EU portal na kojem možete pronaći detaljne informacije o:
- carinskim pravilima
- zahtevima o poreklu proizvoda
- carinskim postupcima i formalnostima
- PDVu / akcizama / porezu na promet
- trgovinskim barijerama
- trgovinskim statistikama
Za koga je namenjen?
Access2Markets je namenjen kompanijama, poslovnim organizacijama, privrednim komorama, poslovnim savetodavnim službama kao što je Enterprise Europe Netvork, organizacijama za promociju izvoza i svim drugim subjektima koji sarađuju i savetuju kompanije u istraživanju izvoznih mogućnosti ili mogućnostima za nabavku robe izvan EU.
Kako funkcioniše?
Portal nudi jedinstveni prozor za pretragu uvoza i izvoza kako bi se pronašli aktuelni podaci o trgovinskim uslovima koji se primenjuju za svaki proizvod, svaki trgovinski sporazum i aranžman. Ove informacije specifične za proizvod uključuju carinske procedure, zakonodavstvo o pojedinim proizvodima, kontakt podatke nadležnih organa u svakoj zemlji. Portal se može koristiti na svih 24 službena jezika EU.